Rehabilitacja w stwardnieniu rozsianym

Stwardnienie rozsiane powoduje fizyczne oraz psychologiczno-społeczne konsekwencje, które oddziaływają na niemal każdy aspekt codziennego życia ludzi chorych na SM i ich rodzin. Rehabilitacja w tej jednostce chorobowej jest bardzo ważna i powinna skupiać się na poprawie zdolność do podejmowania codziennych działań funkcjonalnych: poruszania się, pracy zawodowej, komunikacji i integracji społecznej. Często o rehabilitacji myślimy w kategoriach przywrócenia lub usprawnienia tylko fizycznych zdolności. Należy pamiętać, że stwardnienie rozsiane wpływa negatywnie na całe życie człowieka. Dlatego rehabilitacja w SM powinna obejmować nie tylko fizjoterapię, ale także  psychoterapię, zajęcia z neurologopedą, terapię zajęciową, terapie funcji poznawczych oraz poradnictwo społeczne.

Rehabilitacja jest procesem, który musi być stale kontynuowany. Pacjenci z SM mogą korzystać z rehabilitacji w ramach turnusów rehabilitacyjnych w profilowanych placówkach przeznaczonych tylko dla ludzi z tą jednostką chorobową lub w ramach fizjoterapii ambulatoryjnej we własnym miejscu zamieszkania. Istnieje również możliwość specjalistycznych wizyt w domu chorego. Ważne jest, by osoby chore na SM miały stały dostęp do rehabilitacji. Poza tym osoby chore na stwardnienie rozsiane muszą być pod stałą kontrolą doświadczonego zespołu interdyscyplinarnego. W skład takiego zespołu powinni wchodzić: lekarz neurolog, lekarz rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuta, pielęgniarka, opiekunka, neurologopeda, psycholog, muzykoterapeuta, socjoterapeuta, terapeuta zajęciowy, dietetyk, oraz pracownik socjalny. Ideą interdyscyplinarnego postępowania jest praca całego zespołu dla tego samego celu. Od poszczególnych jego członków wymaga się skutecznego działania w obrębie ich dziedziny, jak również zdolności wnoszenia wkładu do wysiłku całej grupy na rzecz pacjenta. Wtedy program leczenia jest synergistyczny i przynosi więcej pozytywnych efektów rehabilitacji niż każda dyscyplina może osiągnąć indywidualnie. Zawsze należy podkreślać, że najważniejszym członkiem zespołu jest bez wątpienia osoba chora na stwardnienie rozsiane.

Już od samego początku choroby, w momencie postawienia diagnozy SM, osoby chore powinny być objęte pomocą (rehabilitacją) społeczną i psychologiczną.  Ludziom chorym na stwardnienie rozsiane należy uświadomić, że są w stanie żyć i funkcjonować samodzielnie. Zadaniem socjoterapeuty i psychologa jest pokierowanie chorym tak, aby sam uwierzył w to, że nie musi rezygnować ze swoich planów zawodowych i rodzinnych, marzeń, aktywności fizycznej oraz kontaktów ze znajomymi. Poczucie komfortu psychicznego w tej chorobie  jest bardzo ważne, ponieważ każde pogorszenie samopoczucia wpływa negatywnie na stan funkcjonalny chorego na SM. U części osób cierpiących na stwardnienie rozsiane pojawiają się problemy z komunikacją, dlatego na każdym etapie choroby ważna jest też rehabilitacja mowy, pod okiem specjalisty - neurologopedy, który poprawi zakres komunikowania się pacjenta z otoczeniem i ułatwi jego zrozumienie.

Następną poważną konsekwencją stwardnienia rozsianego jest niepełnosprawność fizyczna, dlatego też fizjoterapia zajmuje istotne miejsce w całej rehabilitacji osób z SM. Głównym celem stosowania fizjoterapii w stwardnieniu rozsianym jest utrzymanie sprawności motorycznej chorego na maksymalnie wysokim poziomie, adekwatnym do uszkodzenia somatycznego w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Fizjoterapia powinna też uwzględniać cele wyznaczone przez cały zespół interdyscyplinarny  i musi koncentrować się na indywidualnych potrzebach pacjenta. Jest to bardzo istotne, ponieważ przebieg choroby jak i problemy chorych na SM są tak zróżnicowane, że żadne szablony usprawniania nie mają tutaj zastosowania. Należy pamiętać też, że niwelowanie deficytów neurologicznych nie jest głównym zadaniem fizjoterapii, lecz chodzi przede wszystkim o  przywracanie konkretnej funkcji z dnia codziennego chorego z SM,  a ruch jest jedynie narzędziem do osiągnięcia tego celu. Rehabilitacja ruchowa w stwardnieniu rozsianym zapobiega pogłębianiu się niepełnosprawności fizycznej. Dodatkowo, dzięki wykorzystaniu neurofizjologicznych metod fizjoterapeutycznych, takich jak PNF czy Bobath, doświadczony fizjoterapeuta może przywrócić choremu utraconą sprawność ruchową. W postępowaniu z chorym na SM ważne jest  by przed rozpoczęciem rehabilitacji, a zwłaszcza fizjoterapii, zachować odpowiednią kolejność podejmowanych czynności. Planowanie rehabilitacji powinno być poprzedzone skrupulatną diagnostyką i oceną rokowania. Należy wziąć pod uwagę aktualny stan neurologiczny chorego, jego stan świadomości i stan psychiczny, a także poziom sprawności fizycznej przed zachorowaniem oraz stan układu krążenia. Następnie bardzo istotna jest ocena funkcjonalna pacjenta powtarzana za każdym razem przed rozpoczęciem terapii i po jej zakończeniu. Często na tym etapie postępowania np. fizjoterapeutycznego wykorzystuje się standaryzowane testy funkcjonalne, których zadaniem jest obiektywny pomiar określonej funkcji.  Planowanie rehabilitacji jest etapem w którym terapeuta razem z pacjentem ustala cel rehabilitacji, który poprzez zastosowanie odpowiedniej terapii  będzie możliwy do osiągnięcia.

Centrum Rehabilitacji SM w Bornem Sulinowie świadczy kompleksową rehabiltację osób chorych na stwardnienie rozsiane, która prowadzona jest na podstawie autorskiego i specjalistycznego programu rehabilitacji dla osób z SM, zatwierdzonego przez Narodowy Fundusz Zdrowia oraz według miedzynarodowych wytycznych zalecanych przez RIMS.

Bibliografia: R.Rautszko (2020 r.) "Zrózicowanie w doświadczaniu różnych form zmęczenia przez chorych na stwardneinie rozsiane i jego podmiotowe uwarunkowania. " Praca doktorska.