Rehabilitacja i fizjoterapia w stwardnieniu rozsianym (SM)

Stwardnienie rozsiane (SM, multiple sclerosis, sclerosis multioplex,MS) jako przewlekła choroba demielinizacyjna ośrodkowego układu nerwowego, wpływa na różne funkcje organizmu – od ruchu, po funkcje poznawcze i emocjonalne (psychologiczne). W odpowiedzi na te wyzwania rehabilitacja w SM jest procesem wszechstronnym, który wymaga zaangażowania specjalistów z różnych dziedzin medycyny oraz indywidualnego podejścia do potrzeb każdego pacjenta.

Na czym polega rehabilitacja w SM?

Rehabilitacja w stwardnieniu rozsianym odgrywa kluczową rolę w terapii polegającej na odzyskiwaniu utraconych w przebiegu choroby funkcji fizycznych, poznawczych, psychologicznych w maksymalnie możliwym zakresie dla danej osoby i łagodzeniu objawów tej choroby. Jest to proces kompleksowy, wymagający indywidualnego podejścia i zazwyczaj obejmuje różne formy terapii, mające na celu między innymi poprawę jakości życia osób chorych na stwardnienie rozsiane w różnych codziennych sytuacjach.

Fizjoterapia jest fundamentem rehabilitacji w SM, koncentrując się na utrzymaniu i poprawie sprawności motorycznej pacjentów. Głównym celem jest maksymalizacja zdolności ruchowych i funkcjonalnych osób chorych na stwardnienie rozsiane, z uwzględnieniem ich indywidualnych ograniczeń i możliwości. Fizjoterapia może obejmować różnorodne ćwiczenia, takie jak ćwiczenia oparte na różnorodnych koncepcjach neurofizjologicznych jak PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation), czy Bobath dla dorosłych, ćwiczenia czynne, ćwiczenia wzmacniające (ćwiczenia czynne z oporem), ćwiczenia mięśni dna miednicy, ćwiczenia  rozciągające, równoważne, koordynacyjne, oddechowe, nauka prawidłowej biomechaniki chodu czy też ćwiczenia w odciążeniu z oporem np. w środowisku wodnym w basenie rehabilitacyjnym. Ważne jest, aby te ćwiczenia były dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta i przeprowadzane pod nadzorem doświadczonego fizjoterapeuty.

Terapia funkcjonalna oraz kinezyterapia to kolejne ważne elementy rehabilitacji, które mają na celu poprawę ogólnej funkcjonalności i zdolności do wykonywania codziennych czynności. Rehabilitacja w SM powinna także obejmować metody takie jak metoda PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation), która pozwala na torowanie nowych połączeń nerwowych aktywizując zjawisko neuropatyczności ośrodkowego ukłonu nerwowego, czy metoda Bobath dla dorosłych, skupiająca się na odtwarzaniu prawidłowych wzorców ruchowych opartych na czynnościach wykonywanych w codziennym życiu.

Konsultacje z psychologiem oraz wsparcie psychologiczne są równie istotne, ponieważ SM może prowadzić do znacznego obciążenia psychicznego. Interwencje psychologiczne mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem, lękiem i depresją, które często towarzyszą tej chorobie. Ważne jest, aby pacjent czuł wsparcie i zrozumienie ze strony terapeutów, rodziny i bliskich.

Rehabilitacja mowy i komunikacja to istotne aspekty terapii w SM, szczególnie dla osób, które doświadczają problemów z mową (dyzartrią) i połykaniem (dysfagią). Praca z neurologopedą/logopedą może znacząco poprawić zdolności komunikacyjne, a także wpłynąć pozytywnie na umiejętności gryzienia, przeżuwania, popijania i przełykania, które są niezbędne by bezpiecznie spożywać posiłki o różnej konsystencji.

W rehabilitacji SM ważne jest także zastosowanie różnych metod fizykoterapii, które działają między innymi przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo oraz stymulują lub normalizują napięcie mięśni szkieletowych. Do takich metod należy elektroterapia, magnetoterapia, laseroterapia, światłolecznictwo, elektromagnetoterapia, czy też ultradźwięki.

Jak wygląda rehabilitacja w stwardnieniu rozsianym?

Rehabilitacja osób zmagających się ze stwardnieniem rozsianym jest kompleksowym i ciągłym procesem, który wymaga zaangażowania różnych specjalistów oraz indywidualnego podejścia do każdego pacjenta. Jest to strategia mająca na celu nie tylko poprawę sprawności fizycznej oraz funkcji poznawczych, ale również wsparcie psychiczne i społeczne, które są niezbędne w codziennym życiu osób z SM.

SM jako choroba demielinizacyjna ośrodkowego układu nerwowego, wpływa na różne aspekty życia pacjenta, od mobilności, po funkcje poznawcze i emocjonalne. Rehabilitacja w stwardnieniu rozsianym powinna więc obejmować kilka obszarów: fizjoterapię, neurologopedię/logopedię, konsultacje z psychologiem, terapię zajęciową, konsultacje z dietetykiem oraz pozostałe terapie uzupełniające jak np. trening psychomotoryczny czy też zajęcia relaksacyjne, a także wsparcie społeczne.

Terapia zajęciowa pomaga pacjentom w odzyskaniu w miarę możliwości danej osoby lub utrzymaniu umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia. Terapeuci zajęciowi pracują nad tym, aby pacjenci mogli efektywnie funkcjonować w domu i społeczeństwie, co obejmuje zarówno codzienne czynności, jak i hobby czy inne aktywności, które poprawiają jakość życia osób chorych na stwardnienie rozsiane.

Nieodzownym elementem skutecznej rehabilitacji jest również stała współpraca z doświadczonym zespołem interdyscyplinarnym. Taki zespół zwykle składa się z lekarzy specjalistów w dziedzinie neurologii, lekarzy specjalistów w dziedzinie rehabilitacji medycznej, fizjoterapeutów, pielęgniarek, opiekunek medycznych, opiekunek neurologopedów/logopedów, psychologów, terapeutów zajęciowych, dietetyków, pracowników socjalnych oraz pozostałych terapeutów terapii uzupełniających oraz personelu pomocniczego. Praca zespołu interdyscyplinarnego skupia się na tworzeniu spójnego planu leczenia i terapii, który jest regularnie aktualizowany i dostosowany do zmieniających się potrzeb pacjenta.

Stwardnienie rozsiane – rehabilitacja i fizjoterapia

Rehabilitacja osób chorych na stwardnienie rozsiane (SM) jest niezwykle ważna w kontekście ich terapii oraz poprawy jakości życia. Celem rehabilitacji w SM jest minimalizowanie skutków niepełnosprawności oraz maksymalizacja niezależności oraz sprawności fizycznej i psychicznej chorych. Fizjoterapia jako kluczowy element rehabilitacji, odgrywa zasadniczą rolę w osiąganiu tych celów poprzez indywidualnie dostosowany program ćwiczeń i terapii.

Podstawą efektywnej fizjoterapii w SM jest zrozumienie, że każdy przebieg choroby jest unikalny, co wymaga szczególnego dostosowania metod i technik terapeutycznych do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta. W procesie tym istotna jest współpraca z interdyscyplinarnym zespołem specjalistów, których celem jest stworzenie zintegrowanego planu działania, skupiającego się nie tylko na potrzebach fizycznych, ale również poznawczych, emocjonalnych i społecznych pacjenta.

Fizjoterapia w SM koncentruje się na kilku kluczowych obszarach:

1. Przywracanie funkcji ruchowych: fizjoterapeuci stosują różnorodne techniki neurofizjologiczne, takie jak metody PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) czy terapia metodą Bobath dla dorosłych, które pomagają w przywracaniu funkcji motorycznych poprzez stymulację nerwowo-mięśniową.
2. Zapobieganie pogorszeniu stanu funkcjonalnego: regularne sesje fizjoterapeutyczne mają na celu zapobieganie typowym dla SM problemom (objawom), takim jak między innymi napięcie spastyczne mięśni, przykurcze mięśniowe, zaburzenia równowagi i koordynacji, niedowłady mięśniowe, nieprawidłowa biomechanika chodu, ataksja czy zmęczenie, które mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie osoby chorej na stwardnienie rozsiane.
3. Ocena i monitorowanie postępów: przed rozpoczęciem programu rehabilitacyjnego oraz w jego trakcie, fizjoterapeuci przeprowadzają szczegółową ocenę stanu funkcjonalnego pacjenta. Umożliwia to nie tylko dokładne zrozumienie aktualnej kondycji zdrowotnej i funkcjonalnej pacjenta, ale także dostosowanie planu oraz narzędzi terapii do postępów w rehabilitacji.

Rehabilitacja stanowi bardzo ważny element w procesie terapii pacjentów z SM, który pomaga w utrzymaniu sprawności motorycznej, poznawczej, emocjonalnej (psychicznej)  i społecznej  na jak najwyższym możliwym poziomie dla danego pacjenta. Przykładem miejsca, gdzie prowadzona jest kompleksowa rehabilitacja osób chorych na stwardnienie rozsiane jest Centrum Rehabilitacji SM w Bornem Sulinowie.  Ośrodek ten jest podmiotem leczniczym, który realizuje na podstawie podpisanej umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ), specjalistyczny programu rehabilitacji dla osób chorych na stwardnienie rozsiane zatwierdzony przez NFZ  zgodnie z międzynarodowymi wytycznymi w rehabilitacji SM. Centrum Rehabilitacji SM jest również członkiem europejskiego stowarzyszenia naukowego RIMS, które zrzesza ośrodki dla osób chorych na stwardnienie rozsiane z całej Europy zajmujące się rehabilitacją oraz leczeniem SM.

Podczas planowania terapii fizjoterapeuci biorą pod uwagę nie tylko aktualny stan zdrowia pacjenta, ale również jego przeszłą historię medyczną oraz oczekiwania a także bieżące możliwości danej osoby z SM co do efektów fizjoterapii związanej z codziennym życiem. To holistyczne podejście pozwala na efektywną i dokładnie celowaną terapię, która jest kluczowa dla poprawy funkcjonalności oraz ogólnego samopoczucia osób żyjących z stwardnieniem rozsianym.

Efektywność rehabilitacji w stwardnieniu rozsianym jest uzależniona od wielu czynników, w tym od zaawansowania choroby, indywidualnych cech pacjenta, a także od jakości i regularności przeprowadzanych terapii rehabilitacyjnych. Dlatego tak ważne jest, aby program rehabilitacyjny był ciągle monitorowany i modyfikowany w odpowiedzi na zmieniające się potrzeby pacjenta, co jest możliwe tylko dzięki ścisłej współpracy całego zespołu terapeutycznego.

Współpraca między pacjentem a zespołem specjalistów, w tym fizjoterapeutów, neurologopedów/logopedów, terapeutów zajęciowych, psychologów, pielęgniarek, opiekunek medycznych, lekarzy różnych specjalności, dietetyków oraz pozostałych terapeutów terapii uzupełniających jest fundamentem skutecznej rehabilitacji w SM. Każdy z tych specjalistów wnosi unikalne umiejętności i wiedzę, które są niezbędne do stworzenia kompleksowego planu terapii i opieki, mającego na celu nie tylko poprawę sprawności fizycznej, ale także wsparcie poznawcze, psychiczne i emocjonalne pacjenta.