Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (SM, multiple sclerosis, sclerosis multioplex,MS), ze względu na swoją złożoność i wieloaspektowy wpływ na organizm, często jest określane jako "choroba o tysiącu twarzy". Jest to uzasadnione porównanie, gdyż SM manifestuje się różnorodnie u każdego pacjenta, a objawy mogą się znacząco różnić, co sprawia, że diagnoza i leczenie są wyjątkowo skomplikowane.

Stwardnienie rozsiane – choroba o tysiącu twarzy

Stwardnienie rozsiane (SM), znane również jako multiple sclerosis (ang.) oraz sclerosis mutliplex (łac.), jest przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która charakteryzuje się uszkodzeniem osłonek mielinowych włókien nerwowych. Mielina to substancja tłuszczowa, która izoluje i chroni nerwy, umożliwiając szybkie i efektywne przewodzenie impulsów elektrycznych. Jej uszkodzenia prowadzą do powstawania blizn, czyli twardnienia w obrębie tkanki nerwowej mózgu i rdzenia kręgowego, co zaburza przewodzenie impulsów nerwowych. Choroba SM jest zróżnicowana pod względem objawów i przebiegu, co często utrudnia wczesne rozpoznanie.

Chociaż dokładne przyczyny stwardnienia rozsianego nie są znane, uważa się, że jest to choroba autoimmunologiczna. Prawdopodobnie etiologia SM jest złożoną interakcją czynników genetycznych, środowiskowych i immunologicznych (hipotezy). Niedobór witaminy D oraz pewne infekcje wirusowe brane są pod uwagę jako czynnik zwiększający ryzyko rozwoju choroby jakim jest SM. Jednakże aktualnie medycyna niestety nie jest w stanie jednoznacznie określić przyczyn stwardnienia rozsianego.

Objawy SM są bardzo zróżnicowane i mogą obejmować: zapalenie nerwu wzrokowego       (jeden z częstszych objawów SM), osłabienie siły mięśniowej (niedowłady mięśniowe), zaburzenia czucia, drętwienie, mrowienie, trudności z chodzeniem, zaburzenia równowagi i koordynacji, wzmożone napięcie spastyczne mięśni, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia funkcji poznawczych (problemy z pamięcią, koncentracją i uwagą), zaburzenia mowy - dyzartia, drżenia mięśniowe, ataksję, zaburzenia widzenia (np. podwójne widzenie, oczopląs), dolegliwości bólowe, problemy z kontrolą zwieraczy, co prowadzi do trudności z utrzymaniem moczu i stolca, zaburzenia funkcji seksualnych, a także zaburzenia funkcji psychicznych np. depresja. Objawy mogą nasilać się w tzw. rzutach choroby, podczas których dochodzi do pogorszenia stanu funkcjonalnego osoby z SM pod względem fizycznym lub/i psychicznym, poznawczym lub stopniowo narastać w zależności od zdiagnozowanej postaci stwardnienia rozsianego.

Rehabilitacja w chorobie SM

Stwardnienie rozsiane (SM, multiple sclerosis, sclerosis multioplex,MS) to choroba ośrodkowego układu nerwowego, która wpływa na mózg i rdzeń kręgowy, powodując zróżnicowane objawy, które mogą być znaczącym wyzwaniem zarówno dla pacjentów, jak i ich rodzin. W związku z tym rehabilitacja odgrywa bardzo ważną rolę w terapii w SM, umożliwiając pacjentom poprawę ich stanu funkcjonalnego fizycznego, psychicznego oraz poznawczego, a także pozytywnie oddziałuje na ich jakości życia oraz funkcjonowanie w społeczeństwie.

Rehabilitacja w kontekście SM jest procesem wielowymiarowym i powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb każdego pacjenta. Podejście interdyscyplinarne, w którym współpracują różni specjaliści, jest niezbędne do efektywnej terapii stwardnienia rozsianego. W skład zespołu rehabilitacyjnego często wchodzą lekarze ze specjalizacją w dziedzinie neurolog, lekarze ze specjalizacją w dziedzinie rehabilitacji medycznej, fizjoterapeuci, neurologopedzi/logopedzi, psycholodzy, instruktorzy treningu psychomotorycznego, muzykoterapeuci, socjoterapeuci, terapeuci zajęciowi, dietetycy, pielęgniarki, opiekunki medyczne,  pracownicy socjalni, opiekunki oraz terapeuci terapii uzupełniających i pozostały personel wspomagający. Każdy z tych specjalistów przyczynia się do kompleksowej opieki i realizacji zindywidualizowanego planu rehabilitacji w stwardnieniu rozsianym.

Głównym celem rehabilitacji w chorobie SM jest maksymalizacja funkcjonalności pacjenta oraz umożliwienie mu jak największej niezależności. Obejmuje to zarówno aspekty fizyczne, poznawcze jak i psychospołeczne. Fizjoterapia jest jednym z głównych elementów rehabilitacji i koncentruje się na utrzymaniu oraz poprawie sprawności motorycznej – stanu funkcjonalnego każdej osoby chorej na stwardnienie rozsiane. Metody takie jak PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) czy terapia Bobath dla dorosłych są często stosowane między innymi w celu optymalizacji kontroli mięśniowej i koordynacji ruchowej.

Równie ważna jest neurorehabilitacja, która pomaga w terapii zaburzeń funkcji poznawczych (pamięć, koncentracja, uwaga) często występującymi w SM. Zajęcia z neurologopedą/logopedą mogą być istotne dla osób, które doświadczają trudności w komunikacji i mierzą się z zaburzeniami mowy, czyli dyzartią. Neurologopeda/logopeda pracuje między innymi nad poprawą zdolności mówienia i rozumienia, co jest istotne dla efektywnej interakcji społecznej i zawodowej.

Konsultacje z psychologiem odgrywają również ważną rolę, pomagając w radzeniu sobie z emocjonalnymi i psychologicznymi aspektami życia z przewlekłą chorobą. Stwardnienie rozsiane może prowadzić do izolacji społecznej, depresji czy lęku, dlatego wsparcie psychologiczne jest szczególnie ważne dla utrzymania dobrostanu psychicznego. Szeroko pojęta terapia zajęciowa i socjoterapia pomagają w reintegracji społecznej, promując aktywność zawodową i uczestnictwo w życiu społecznym.

Ważnym elementem jest także edukacja pacjenta i jego rodziny na temat SM, co umożliwia lepsze zrozumienie choroby i skuteczniejsze zarządzanie jej codziennymi wyzwaniami. Informacje na temat dostępnych zasobów, takich jak różnorodne formy rehabilitacji czy wsparcie grupowe, wymiana doświadczeń i informacji są niezbędne dla zapewnienia ciągłości opieki oraz terapii.

Rehabilitacja w SM powinna również uwzględniać monitoring i regularne oceny stanu zdrowia oraz stanu funkcjonalnego każdej osoby chorej na SM. Kontrola postępów jest niezbędna do dostosowania planu rehabilitacji, a regularne oceny funkcjonalne pozwalają na śledzenie zmian w stanie zdrowia pacjenta oraz skuteczności stosowanych terapii.